Tuvalet eğitimi; çocuğun uyku ve uyanıklık durumunda dışkı ve idrar kontrolünü kazanması, yardım ve anımsatma olmadan tuvaletinin geldiğini fark ederek, tuvalete gidip gereksinimini gidermesidir. Tuvalet eğitimi, çocuğun sosyal gelişiminde önemli bir basamaktır.
Çocukların hazır olma seviyeleri değişkenlik gösterdiği için tuvalet eğitiminin tek bir doğru yolu ve eğitime başlamak için kesin bir yaş sınırı yoktur.
Eğitime başlamak için çocuğun hazır ve ilgili olması beklenilmelidir. Eğitimin verilme şekli çocuk odaklı olmalı ve öncelik çocuğun hazır olma işaretlerini belirlemeye verilmelidir.
Eğitim olumlu, tehdit etmeyen ve doğal bir şekilde sürdürülmeli ve cezalandırma, utandırma ya da zorlama kullanılmamalıdır.
Normal Gelişen Çocuklarda Tuvalet Eğitimine Hazır Olma Belirtileri
• Fiziksel belirtiler; kuru kalkma, gün içinde 2 saatten uzun kuru kalma, ıslak bez sayısının azalması, düzenli bağırsak hareketlerinin varlığı, oturma, çömelme, yürüme gibi hareketleri rahatça yapabilme, pantolonunu giyebilme, ıslak ve kuru arasındaki ayrımı fark edebilme gibi yetenekleri kazanmış olduğuna ilişkin belirtilerdir.
• Zihinsel belirtiler; boşaltım gereksinimini sözlü ya da sözlü olmayan iletişim yöntemleri ile anlatabilme, söylenenleri yapabilme, kaka ya da çiş geldiğini fark etmedir.
• Ruhsal belirtiler; aile bireylerini taklit etmeye hevesli olma, anne ve babasını memnun etmeye isteklilik, kakalı ya da ıslak beze katlanamama, 5-10 dakika tuvalette oturmaya razı olma, kendinden büyük çocukların nasıl kaka yaptığını merak etme gibi davranışların varlığıdır.
Tuvalet Eğitimi Verilirken Dikkat Edilmesi Gerekenler
· Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olma durumuna göre 18 ay-2,5 yaş arasında, baskıcı olmayan bir tutumla tuvalet eğitimi vermelidir.
· Tuvalet eğitimine ne zaman başlanacağı kişiye özgü olup bireysel farklıklar gösterebilir. Tuvalet alışkanlığını çocuğa vaktinden önce kazandırmaya çalışmak uzun süre devam edebilecek korku ve çatışmalara neden olma riskini beraberinde getirebilir.
· Tuvalet alışkanlığı kazanmada ebeveynlerin çocuğu cesaretlendirici ve özendirici bir tutum takınmaları oldukça önemlidir. Tuvalet eğitiminde çok katı ve baskıcı tutum sergilenmesi, çocuğun kişilik yapısında etkili olabilir ve yetişkin döneminde mükemmeliyetçilik, aşırı titizlik gibi eğilimlere olasılık verebilir.
· Çocuk eğitiminde asıl olan ödüllendirmek, takdir etmektir. Kızmak, ayıplamak yerine başarılı sonucu alkış, sevgi vs. ile ödüllendirilebilir. Burada abartıya kaçılmamalı, tuvalet zamanı bir tören haline getirilmemelidir. Aferin demek en iyi ödül olabilir.
· Tuvalet pis bir yer olarak tanımlanmamalı, çocuğun çiş ya da kakasından iğrenmesine yol açacak hareket ve söylemlerden kaçınılmalıdır. (Kötü koktu, pis oldu, mikrop kaparsın gibi).
· Tuvalet eğitimine başladıktan sonra çocuğa kesinlikle bez takılmamalıdır. Eğer bez gündüz çıkarılıp gece takılırsa çocuk idrarını ne zaman tutup ne zaman bırakacağı konusunda kararsızlık yaşar.
· Çocuklar dört-beş yaşına gelinceye kadar gündüzleri, sıklıkla da geceleri altını ıslatabilirler. Anne babalar bu çocuklara karşı anlayışlı olmalı, onları azarlama, suçlama, cezalandırma gibi davranışlardan kaçınmalıdır. Aksi takdirde çocukta, idrarını tutma, yalnızca beze idrar yapma konusunda ısrar etme, idrar kaçırmalar sonrasında aşırı tepki verebilir, hıçkırık ve öfke nöbetleri görülebilir.
· İlkbahar ve yaz aylarında vücuttaki suyun bir kısmı terle atılması ve çocuğun mesanesinin onu zorlayacak kadar dolmaması nedeniyle tuvalet eğitiminin ilkbahar ve yaz aylarında verilmesi kısa zamanda başarıya ulaşılmasına yardımcı olabilir.
· Tuvalet eğitimine başlama zamanında huzurlu bir dönem yakalanması çok önemlidir. Birden fazla kişi tuvalet eğitimi vermeye çalışırsa zorluk yaşanabilir. Yeni bakıcı, yeni kardeş, hastalık, ölüm, ev değişikliği gibi çocuğun hayatını etkileyen gergin ve stresli dönemlerde tuvalet eğitimi için acele edilmemelidir.
· Tuvalet eğitimi tamamen anne-babanın kontrolünde olan bir şey de değildir. Sizin sorumluluğunuz sürece destek olup, çocuğu yönlendirmek ve yüreklendirmektir.
· Gece altına kaçırma ihtimaline karşı yatmadan evvel sıvı içecekler verilmemesi, yatmadan evvel tuvalete götürülmesi, yatağa koruyucu örtü serilmesi bir dönem alınması gereken tedbirlerdendir.
· Tuvalet alışkanlığı konusunda çocuğa kitaplar okumak, kullanacağı malzemeleri ve eşyaları tanıtmak bu süreci kolaylaştırır.
· Tuvalet eğitimi verirken anne-babaların dikkat etmesi gereken bir diğer konuda da tuvalet temizliğinin öğretilmesidir. İlk yıllarda tuvalet temizliğini doğal olarak anne-baba yaparlar, ama yine de tuvalete gittikten sonra ellerin yıkanması, sifonun çekilmesi konusunda model olarak ve çocuğun bu davranışları yapmasını desteklemek önemlidir.
Tuvalet eğitimi konusunda uzmanlarımızdan destek almak için tıklayınız.